Otizm bir modern çağ hastalığıdır. İnsan yapılarını etkileyen çevresel faktörler çok artmıştır. Tanı alma oranında artış elbet var. İlk tanımlanma yılı 1943 “infantil otizm” ve bir yıl sonra “asperger” olarak anılmıştır. Otizm temel olarak birkaç ana belirtiden oluşan bir hastalıktır.
- Sözel olan ve sözel olmayan ilişkilerde problem yani iletişimde problem.
- Tekrarlayan, ritüelistik, sınırlı, kısıtlı hareketler ve ilgi alanları
Streotipiler çocuğun dünyasında büyük bir yer kaplıyor. Aslında çocuk bunlarla uğraşmaktan diğer şeylerle ilgilenmeye zaman bulamıyor. En yaygın olan stretipiler; el çırpma, bir odanın bir ucundan bir ucuna koşuşturma, kendi etrafında dönme, objelere karşı ilgi ve yoğunlaşma.
- Temelde otizm bir iletişim bozukluğu hastalığıdır. Komorbiditesi yüksek bir hastalıktır. Otizm + DEHB, kaygı bozukluğu, davranım bozukluğu vs.
- Genel anlamda otizmli çocuğu kendi halinde bıraktığınızda iletişim kurmakta zorlanan çocuklar olarak dururlar, hallerinden memnun olurlar.
- Otizm tanı sisteminde adı çok değişen bir bozukluktur. DSM-4’te yaygın gelişimsel bozukluk altında yer alan otizm tanısı DSM-5’te tek başına “otizm spektrum bozukluğu” olarak yer almaya başladı.
- Otizm yelpazenin geniş olduğu, çocuktan çocuğa değişiklik gösterebilen yani çocuğa özgü bir hastalıktır.
- Bildiğimiz tek şeye otizmin biyolojik kökenli bir hastalık olduğudur. Belirtiler sonradan ortaya çıkabilir. İlk 30 ayda normal gelişim gösterip sonradan da belirtiler ortaya çıkabilir. Bu otizmin doğasında vardır.
- Bebeklik döneminden itibaren belirti veren bir grup ta vardır. Belirtiler genellikle 18 aydan sonra çıkmaya başlayabilir.
- Erken bebeklik döneminde birçok hastalıkla karışabilir. Bazı durumlarda normal karşılanabilir. Kelimenin tam anlamıyla çocuğu iletişim bombardımanına tutmak için erken teşhis önemlidir.
Otizmden Şüphelenmek?
Ekrana çok fazla kitlenmek te bir belirtidir. Aşırı ekran maruziyeti (çocukta psikopatolojik bir zemin olmamasına rağmen) otizme benzer belirtiler oluşturabilir. Otizmi taklit eder ancak otizm değildir. Reaktif bağlanma bozukluğu olarak adlandırabiliriz. Çocuğun ihmali nedeniyle çocuğun televizyon dışındaki bir dünyaya bağlanamadığını görürüz.,
Kliniğe nasıl başvururlar?
- Çocuk konuşmadığında ebeveynler başvurur.
Soru; Çocuğunuz komut alıyor mu? (18 aylık bir çocuk yavaş yavaş komut almaya başlar)
Komut alma belirleyicidir. Komut almada kalite problemi (%30 oranında) olsa bile şüphelenmemiz gerek.
- Yaşına ve gelişim düzeyine göre konuşmaya başlamamışsa ya da konuşmuyorsa “Bu çocuk bana bakmıyor, ismini söylediğimde bakmıyor.” diye başvururlar.
24 aylık bir çocuğun belirli kelimeleri söylemesini bekleriz. 50 kelimelik bir hazinesi olması normaldir.
- Genetik konuşma gecikmesi/Zihinsel gerilik’ den nasıl ayıracağız?
Zihinsel gerilik çok ağır değilse komut alırlar.
DEHB’de konuşma olmayabilir. İşitsel dikkatin iyi olmaması dili öğrenmeyi zorlar.
- Bu çocuk neden oynamıyor? Oyun kurduğumuz halde neden oyunumuza katılmıyor? sorusu ile başvururlar.
Tekrarlayıcı hareketler, takıntılar varsa zaten şüphelenmemiz gerekir. Çocuklar hayali oyunlar oynayamazlar.
Çocuğu gözlemlemek çok önemlidir. Ebeveynlere önerimiz, çocuğun doğal hallerini küçük videolar halinde çekin.
Müdahale Alanı
Yelpaze içerisinde ağır derece otizmde belirtiler ağır seyreder ve zihinsel gerilik te sıklıkla bunları takip eder. Ve otizm ömür boyu sürecektir. Önemli olan çocuğun yaşam kalitesini artırmaktır.
Erken dönemde belirtiler hafif seyrediyorsa düzelme ihtimali vardır. Ancak ilerlemeler yavaş olabilir ve uzmanlar bunu öngöremez.
Otizmin aşılarla hiçbir ilgisi yoktur. Ayrıca diyetle de hiçbir ilgisi de bulunmamıştır.
Tıbbi kesin bir tedavisi yok. Bazı vakaların düzeldiği saptanmıştır.
Özel eğitim programları (çocuğa özgü program) derecesine göre belirlenir. Haftada 1-2 kere gitmek yeterli değildir. Özel eğitim 24 saat evde devam eden eğitim demektir. Sürekli çocukla iletişim halinde olup, bir şeyler aktarmamız gerek. Özel eğitimcilerin aileye yol haritası çizmesi, rehber olması çok önemlidir.
Otizme eşlik eden ikincil psikolojik problemlerde ilaç kullanılır ve çok ta işe yarar. Eğitime daha iyi ve kolay adapte olabilmesine yardımcı olur. Topluma daha iyi adaptasyon sağlar. Yani ilaç tedavisinin önemi büyüktür.
Otizmin prognozunun ne olacağı hakkında kimse ve hiçbir uzman bir şey söyleyemez.
Asperger Sendromu
DSM-5’ten çıkarıldı. Toplumsal iletişim bozukluğu tanısı olarak eklendi.
Kişinin geçmişinde konuşma geriliği olur, olmaz tartışma konusudur. Aslına baktığımızda sosyal becerileri, iletişim becerileri zayıf olan; iletişim kurma zayıflığının zafiyetinden dolayı ciddi olarak sosyal becerilerde sorunlar yaşayan, öğrenmede belli alanlarda oldukça kötü olup, bazı tuhaf alanlarda da inanılmaz (dahi gibi) derecede iyi olan çocuk grubudur.
Erkek ağırlıkta olan bir hastalıktır.
Okulda akademik başarıda oldukça kötü, matematikte süper, sınıfta arkadaş edinemiyor, beceremiyor, sürdüremiyor ya da iletişim kurmuyor.
Asperger ritüellerin oluşturduğu bir hayat demektir. Sınırlı ilgi alanlarında üst düzey ilgi ve bilgiye sahip olma demektir.
Çocukların inanılmaz yetenekleri olabiliyor. Farklı alanlarda farklı özel yetenekler demek asperger. Hafıza, müzik, resim, matematik yetenekleri gibi.
Yönetilmesi gereken bir hastalıktır. Anlaşılmazsanız, tembel derseniz, beceriksiz (motor becerilerde yetersizlik), zihinsel olarak geri derseniz, garip bir çocuk olarak tariflerseniz; negatif taraflarını bir kenara bırakıp, pozitif tarafları ile uğraşırsanız çok güzel sonuçlar alabilirsiniz. İşe yaramayan, gereksiz bilgileri, yetenekleri olabilir. Tüm bunlar evrilebilir ve böylelikle yaşam kaliteleri artırılır.